Lý do Trung Quốc sẽ thống trị thị trường xe điện trong vòng 10 năm tới

Sự nhanh chân của người Trung Quốc

Xpeng Motors, một start-up ô tô điện của Trung Quốc vừa mở một nhà máy lắp ráp lớn ở Đông Nam Trung Quốc và đang xây dựng một nhà máy khác gần đó. Hãng cũng đã công bố kế hoạch xây dựng nhà máy thứ 3.

Một công ty xe điện khác là Nio đã khánh thành một nhà máy ở miền Trung nước này và dự kiến xây dựng nhà máy thứ 2 cách đó vài km.

Zhejiang Geely - chủ sở hữu của Volvo – đã cắt băng khánh thành một nhà máy sản xuất ô tô điện khổng lồ ở miền đông Trung Quốc vào tháng trước, đủ sức sánh ngang với một số nhà máy lắp ráp lớn nhất thế giới về quy mô.

Evergrande - gã khổng lồ bất động sản đang gặp khó khăn của Trung Quốc - vừa xây dựng các nhà máy sản xuất ô tô điện ở thành phố Thượng Hải và Quảng Châu với tham vọng sản xuất được nhiều ô tô chạy điện ngang với thị trường Bắc Mỹ vào năm 2025.

Ngay ở thời điểm hiện tại, Trung Quốc đang xây dựng các nhà máy sản xuất ô tô điện với tốc độ tương đương toàn thế giới cộng lại. Các công ty tại đây đang sử dụng hàng tỷ đô la mà họ huy động được từ các nhà đầu tư quốc tế và chính quyền địa phương để đánh bại các nhà sản xuất ô tô lâu đời trên thị trường.

Những tay chơi trong phân khúc ô tô mới nổi này bao gồm các công ty khởi nghiệp, các nhà sản xuất điện tử và các tân binh khác. Họ đang đánh cược rằng khách hàng Trung Quốc và thế giới sẽ sẵn sàng chi từ 40.000 USD trở lên cho những thương hiệu mà họ chưa từng nghe đến.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc thẳng thắn thừa nhận rằng kinh nghiệm mang lại cho các công ty ô tô lâu đời một số lợi thế. Tuy nhiên, họ tự tin rằng các công ty trong nước sẽ thành công.

“Chúng tôi có ý chí, và chúng tôi có sự kiên nhẫn,” He Xiaopeng, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Xpeng, cho biết trong một cuộc phỏng vấn. “Tôi biết rằng mọi việc đều rất thách thức nhưng chúng tôi vẫn phải tiến lên”.

Ngành công nghiệp Trung Quốc đang có một động lực phát triển mạnh mẽ. Theo ước tính của công ty dữ liệu toàn cầu LMC Automotive, Trung Quốc sẽ sản xuất hơn 8 triệu chiếc ô tô điện mỗi năm vào năm 2028, so với một triệu chiếc năm ngoái. Châu Âu được dự đoán sản xuất khoảng 5,7 triệu chiếc ô tô thuần điện vào thời điểm đó.

Lẽ dĩ nhiên, General Motors và các nhà sản xuất ô tô Bắc Mỹ khác đang gấp rút lên kế hoạch bắt kịp. Vào tháng 4, Tổng thống Biden đã kêu gọi Hoa Kỳ đẩy mạnh công cuộc sản xuất xe điện. Trong một chuyến thăm trực tuyến tới một nhà máy sản xuất xe buýt điện ở Nam Carolina, ông cảnh báo, "Hiện tại, chúng ta đang tụt hậu so với Trung Quốc."

Theo LMC, các nhà sản xuất ô tô Bắc Mỹ có thể sẽ chỉ sản xuất được 1,4 triệu ô tô điện mỗi năm vào năm 2028. Năm ngoái, sản lượng của thị trường này là 410.000 chiếc.

Tham vọng của các công ty Trung Quốc trong 10 năm tới

Có một điều thú vị là các công ty xe hơi toàn cầu đang giúp Trung Quốc dẫn đầu trong cuộc đua sản xuất xe điện. Volkswagen gần đây đã bắt đầu xây dựng nhà máy thứ ba ở Trung Quốc chuyên để lắp ráp ô tô điện.

Trung Quốc vốn đã có cơ sở hạ tầng dành cho ô tô điện nhờ vào việc triển khai hơn 800.000 trạm sạc công cộng trên toàn quốc do chính phủ hỗ trợ. Con số này gần gấp đôi so với phần còn lại của thế giới. Vẫn phải lưu ý rằng khách hàng tại phương Tây thường sống tại nhà riêng và có thể dễ dàng cắm sạc tại nhà hơn.

Với việc triển khai chậm chạp các trạm sạc trên phần còn lại của thế giới, hầu hết các nhà sản xuất ô tô vẫn có kế hoạch chế tạo một số mẫu xe plug-in hybrid đi kèm động cơ xăng trong vài năm tới. Tuy nhiên, thị trường ô tô chạy điện hoàn toàn đã lớn hơn so với xe hybrid và khoảng cách giữa 2 phân khúc này đang mở rộng nhanh chóng. Các nhà sản xuất ô tô như GM của Mỹ có kế hoạch loại bỏ hoàn toàn động cơ xăng và diesel trong 15 năm tới.

Đối với những chiếc xe điện mới của Trung Quốc, việc nhận diện thương hiệu sẽ là một thách thức lớn. Các thương hiệu này gần như không quen thuộc ngay cả với những người dân bản địa. Trên những con đường đầy xe Honda, Volkswagen và Mercedes-Benz, những chiếc xe điện lạ lẫm sẽ rất vất vả để gây sự chú ý.

Gã khổng lồ của ngành thương mại điện tử Alibaba và hai công ty được nhà nước hậu thuẫn đã thành lập một liên doanh ô tô điện với tên IM Motors, dự kiến bắt đầu bán xe vào đầu năm tới.

Evergrande đặt tên thương hiệu của mình là Hengchi, phát âm là “Hung-cheh”. Cơn sốt đối với ô tô điện đã đẩy cổ phiếu được giao dịch tại Hồng Kông của công ty con Evergrande New Energy Vehicle lên mức vốn hóa thị trường gần bằng GM.

Evergrande có kế hoạch sản xuất và bán một triệu chiếc ô tô chạy điện mỗi năm vào năm 2025. Cho đến nay, hãng vẫn chưa ra lò được chiếc xe nào.

Geely, một công ty lâu năm trong ngành với các thương hiệu được công nhận ở Trung Quốc, vừa giới thiệu thương hiệu xe điện của hãng là Zeekr, đồng âm với Seeker (Người tìm kiếm). Zeekr có kế hoạch bắt đầu giao xe vào tháng 10 năm nay.

Ô tô Zeekr đang được sản xuất trong một nhà máy sản xuất ô tô điện mới gần Ninh Ba, bờ biển phía đông của Trung Quốc. Nhà máy này gân ấn tượng với các dây băng tải trắng và những hàng robot màu kem cao 4 mét được chế tạo bởi công ty ABB của Thụy Điển. Công suất ban đầu dự kiến là 300.000 xe một năm, lớn hơn hầu hết các nhà máy sản xuất xe hơi ở thành phố ô tô Detroit tại Mỹ, đó là chưa kể đến nhiều không gian nhà máy để mở rộng sau này.

“Điều quan trọng nhất là Trung Quốc có thị trường cho ô tô điện,” Zhao Chunlin, tổng giám đốc nhà máy cho biết.

Xpeng – Tesla của Trung Quốc?

Ông He đặt tên công ty xe điện mới là Xpeng, phát âm là “X-pung” theo tên của mình. Tính năng ăn điểm của ô tô Xpeng là trợ lý giọng nói giống như Siri giúp điều khiển các dịch vụ internet, chỉ đường, phát nhạc và lái xe trên đường cao tốc bán tự động. Xpeng có kế hoạch sản xuất 300.000 xe ô tô mỗi năm vào năm 2024. Năm ngoái Xpeng chỉ bán được 1/10 con số này.

Ông He đạt được thành công đầu tiên khi thành lập một công ty trình duyệt trên điện thoại di động mang tên UCWeb. Đây là một trình duyệt điện thoại từng rất phổ biến tại Việt Nam giai đoạn 2012-2017. Sau khi gặp nhiều cáo buộc về bảo mật, UCWeb dần mất thị phần vào tay Google Chrome. Ông He bán UCWEb cho Alibaba vào năm 2014 và trở thành chủ tịch của mảng kinh doanh dịch vụ di động của Alibaba. Cùng năm đó, ông đã lôi kéo được hai cựu giám đốc điều hành của công ty nhà nước Guangzhou Auto để thành lập Xpeng.

Ba năm sau, ông He nắm quyền kiểm soát trực tiếp Xpeng và rời khỏi Alibaba, công ty đã mua lại một phần nhỏ cổ phần của hãng sản xuất ô tô này. Ông He nói rằng đứa con thứ hai của ông đã được sinh ra và ông muốn nói với con trai mình rằng ông đã giám đốc một công ty ô tô. Ông He nắm giữ 23% cổ phần của Xpeng, trong khi Alibaba nắm giữ 12%.

Các quan chức chính phủ Trung Quốc đã giúp đỡ các công ty ô tô nội địa rất nhiều, Xpeng cũng không phải ngoại lệ. Một doanh nghiệp nhà nước ở Zhaoqing, thị trấn chạm khắc ngọc bích 1.000 năm tuổi gần Quảng Châu, đã cho Xpeng vay 233 triệu USD vào năm 2017 để xây dựng nhà máy đầu tiên với công suất hàng năm khoảng 100.000 chiếc.

Trong khi đó, thành phố Vũ Hán đã giúp Xpeng mua đất và vay tiền với lãi suất thấp cho một nhà máy mới tại đây. Brian Gu, phó chủ tịch kiêm chủ tịch của Xpeng cho biết chính quyền Quảng Châu cũng giúp Xpeng tiến hành xây dựng nhà máy của họ tại thành phố đó.

Năm ngoái, sau khi vượt qua đại dịch, Xpeng đã mở IPO tại Phố Wall, nơi sự nổi lên của Tesla đã kích thích sự thèm muốn của các nhà đầu tư đối với mảng ô tô điện. Công ty Trung Quốc đã huy động được 5 tỷ USD trong đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng và các đợt bán cổ phiếu sau đó. Một phần tiền trong đó được chi cho các nhà máy mới và một phần đổ vào nghiên cứu và phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô tự hành.

Nguồn tiền bất tận của Xpeng có thể nhìn thấy trong quá trình tự động hóa tốn kém tại nhà máy Zhaoqing. Robot nâng nóc ô tô nặng hàng chục kg phủ kính màu tối, bôi keo cường lực hàng không vũ trụ và ép chúng vào vị trí. Những con rô bốt cao đến thắt lưng liên tục di chuyển qua lại trên mặt sàn mang theo các bảng táp-lô trong khi phát bản nhạc không lời “My Heart Will Go On” của Celine Dion. Nhà máy chỉ mất 15 tháng để xây dựng, nhanh hơn đáng kể so với các nhà máy lắp ráp ở phương Tây.

Mặc dù chưa ấm chỗ ở thị trường Trung Quốc nhưng các thương hiệu ô tô điện nước này đã có tham vọng bành trướng ra quốc tế. Xpeng đã bắt đầu xuất khẩu ô tô sang châu Âu, bắt đầu là Na Uy. Chery, một nhà sản xuất ô tô nhà nước lớn ở miền Trung Trung Quốc, thông báo rằng hãng sẽ bắt đầu xuất khẩu ô tô chạy xăng sang Hoa Kỳ vào năm tới và tiếp theo là ô tô điện.

Dù vậy, Hoa Kỳ sẽ là một thị trường khó nhằn đối với người Trung Quốc. Chính quyền Trump đã áp thuế 25% vào năm 2018 đối với ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc, điều này đã làm đau đầu các nhà xuất khẩu. Nhiều linh kiện ô tô điện cũng bị áp cùng một mức thuế. Nhưng điều này sẽ không ngăn được các công ty Trung Quốc bắt đầu vận chuyển ô tô điện nguyên bộ sang Hoa Kỳ để lắp ráp.

Hiện tại, các công ty Trung Quốc nhận thấy tiềm năng rất lớn để xây dựng thương hiệu của họ. Michael Dunne, giám đốc điều hành của ZoZo Go, công ty tư vấn chuyên về ngành ô tô điện ở châu Á, cho biết triển vọng của ngành đang trở nên rõ ràng: “Trung Quốc sẽ trở thành kẻ thống trị toàn cầu khi nói đến việc sản xuất ô tô điện”.