Chạy theo làn sóng xe điện, VinFast và các hãng lớn sắp bỏ rơi thị trường ô tô truyền thống?

Tuần trước, các nguyên thủ quốc gia từ khắp nơi trên thế giới đã nhóm họp tại thành phố Glasgow, Scotland trong khuôn khổ diễn đàn COP26. Nội dung chính được thảo luận là các kế hoạch giúp Trái Đất tránh được thảm họa khí hậu. Ô tô điện là nổi lên như một giải pháp sáng giá nhất.

Tổng thống Joe Biden đặt mục tiêu một nửa doanh số ô tô mới tại Hoa Kỳ phải là xe điện trước năm 2030. Vào thời điểm đó, các quốc gia khác bao gồm Pháp và Anh đã cấm triệt để ô tô chạy nhiên liệu hóa thạch. Na Uy, đất nước tiên phong trong việc sử dụng ‘xe xanh’, được cho là sẽ đạt mục tiêu này vào năm 2025. Việc bán chiếc xe chạy xăng cuối cùng tại Na Uy có thể diễn ra ngay trong năm 2022.

Tháng 12/2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ký Quyết định số 2117 ban hành danh mục công nghệ ưu tiên nghiên cứu phát triển để chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó công nghệ chế tạo pin nhiên liệu (fuel cell) và năng lượng hydrogen, cùng với công nghệ lưu trữ năng lượng tiên tiến là những lĩnh vực được ưu tiên bố trí nguồn lực phát triển.

Thị trường Việt Nam cũng đã có xe máy điện, xe bus điện, ô tô điện của VinFast, Toyota đưa về xe hybrid, Honda thử nghiệm xe PCX hybrid hai bánh. Dù vẫn là các động thái thăm dò thị trường nhưng đã thể hiện quyết tâm điện hóa ngành xe hơi tại nước ta trong vòng 10 tới 15 năm tới.

Xe điện có thể là nhân tố quan trọng trong chiến lược cứu hành tinh và là xu hướng mọi hãng ô tô đang hướng tới tại thời điểm hiện tại. Dù vậy, quá trình này đang đối mặt với một số vấn đề nan giải khiến việc ‘dứt tình’ hoàn toàn với xe hơi truyền thống là điều không phải một sớm một chiều. Tình huống này khiến nhiều nhà quan sát liên tưởng tới việc xe hơi biến xe ngựa trở thành thứ phương tiện lỗi thời vào đầu thế kỷ 20.

Đơn giản hơn, ít việc làm hơn

Một trong những ưu điểm mà các hãng ô tô thường quảng cáo về xe điện chính là tính đơn giản của chúng. Xe điện nhìn chung có ít bộ phận chuyển động hơn xe hơi truyền thống, vì vậy chúng thường bền bỉ hơn. Điều này dĩ nhiên rất tốt đẹp đối với các chủ xe, những người không mong muốn phải mang xe đi sửa mỗi tháng một lần. Tuy nhiên, người làm việc tại các cơ sở sữa chữa, garage cá nhân sẽ bị ảnh hưởng bởi việc này.

Tiếp theo, các nhà sản xuất linh kiện ô tô truyền thống sẽ mất đi vô số việc làm. Xe điện không cần tới ống dẫn nhiên liệu, máy phát điện, bộ lọc khí thải,v.v... Một số hãng sản xuất có thể vượt qua quá trình chuyển đổi sang ô tô điện sắp tới nhưng rất nhiều công ty khác sẽ không may mắn như vậy.

Theo số liệu từ Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), năm 2020 cả nước có 350 doanh nghiệp hoạt động trong ngành phụ trợ ô tô. Hàng chục nghìn công việc trong số đó có thể biến mất khi ô tô điện trở nên phổ biến như xe hơi truyền thống. Điều này càng đáng bàn khi ngành phụ trợ ô tô Việt Nam vẫn chưa có khả năng sản xuất các linh kiện quan trọng trên ô tô xăng chứ chưa nói đến ô tô điện.

Theo quảng cáo, các mẫu ô tô điện như VinFast VF e34, e35 có thể sạc trực tiếp tại nhà và đi được hơn 400 km khi đầy pin. Khi không cần đổ nhiên liệu thì việc tới các trạm xăng là không cần thiết. Trong những tháng vừa qua, dịch Covid-19 đã khiến nhiều cây xăng tại Việt Nam phải đóng cửa, doanh thu lao dốc. Nhiều địa điểm đã phải dừng hoạt động để cắt lỗ. Đây sẽ là tình cảnh thực tế nếu ô tô điện được đón nhận rộng rãi tại Việt Nam trong tương lai gần.

Chỗ đứng của xe hơi truyền thống trong thời đại mới

Những thay đổi trên sẽ không xảy ra trong một sớm một chiều, ít nhất là ở Việt Nam. Ô tô xăng vẫn sẽ được yêu thích tại nước ta trong nhiều năm tới và những chiếc xe đó sẽ vẫn được lưu hành trong hàng thập kỷ sau đó. Dù vậy, sự chuyển dịch sang xe điện chắc chắn sẽ diễn ra dù sớm hay muộn. Những thay đổi về mặt công nghệ trong một lĩnh vực nhất định luôn tạo ra và cướp đi việc làm đồng thời mang lại cơ hội tuyệt vời cho một số người và đem đến sự khốn khó cho những người khác.

Trường hợp của báo giấy vào đầu thế kỷ 21 là một ví dụ điển hình. Doanh số báo chí truyền thống đã giảm mạnh trong 20 năm qua khi các nhà xuất bản tốn vô số tiền bạc vào nỗ lực vô ích nhằm đảo ngược trào lưu thay vì đầu tư vào các công nghệ mới khiến họ bị đe dọa. Những tạp chí điện tử, website, mạng xã hội đã tận dụng sự thay đổi này để chiếm lĩnh thị trường. Ngày nay, đa phần các độc giả đều tìm kiếm thông tin ô tô từ các website trực tuyến hay mới mẻ hơn là Youtube hoặc Tiktok. Các trang tạp chí chuyên về xe hơi đã biến mất không còn dấu vết. Việc sản xuất ô tô có thể sẽ đi theo con đường tương tự và đích đến khả dĩ nhất chính là xe thuần điện.