70 năm “con bọ” Beetle: Adoft Hitler, Porsche, gã ngốc và biểu tượng bất diệt

Những ngày đầu năm 2016, khi bóng mây u ám của cuộc khủng hoảng gian lận khí thải vẫn đang bủa vây Volkswagen, hãng sản xuất ô tô lớn nhất nước Đức đã kỷ niệm 70 năm ngày chiếc Beetle đầu tiên xuất xưởng. Sự ra đời và thành công bất ngờ của “con bọ” Beetle là một chặng đường có quá nhiều điều để nói.

Những “viên gạch” đầu tiên

Trước thế chiến thứ II, nước Đức nổi tiếng như là một cường quốc về kinh tế, quân sự được lãnh đạo bởi nhà độc tài phát xít khét tiếng Adoft Hitler. Đây là thời điểm xã hội Đức chìm ngập trong hai thái cực khác nhau, ủng hộ và không ủng hộ. Những ai theo quan điểm của vế thứ hai khi đương đầu với Hitler đồng nghĩa với tự sát. Và cũng chính điều đó đã khiến cho những người làm việc với ông mang nặng một nỗi sợ hãi thường trực.

Trong cuốn "Adolf Hitler: The Unknown Artist" của tác giả Billy F. Price, hình ảnh này là bản phác thảo đầu tiên của Hitler về "chiếc xe của dân" Beetle

Một ngày mùa hè năm 1933 tại khách sạn Kaiserhof, Berlin, Adoft Hitler cho gọi Porsche, người sau này sáng lập nên một thương hiệu nổi tiếng mang tên ông còn tồn tại đến ngày nay, đến để thảo luận về kế hoạch sản xuất một chiếc xe cho dân Đức. Đây là tiền đề cho sự ra đời của Beetle, mẫu xe mà theo mục đích của Hitler là sản xuất cho người dân Đức một phương tiện đi lại phù hợp với người dân nhưng giá phải thật rẻ.

Tuy nhiên mục đích chính của nhà lãnh đạo độc tài vào thời điểm đó, là muốn tận dụng và lôi kéo sự ủng hộ của dân chúng. Vô hình trung, Beetle trở thành “con bài chính trị” của Hitler trong quá trình cầm quyền đầy rẫy những phản đối về sau này.

Adolf Hitler, Ferdinand Porsche, những người đặt nền móng đầu tiên cho "con bọ" Beetle

Porsche nhận yêu cầu từ Hitler như cái “trát” treo lơ lửng trên trên đầu, vì biết rằng nếu không hoàn thành nhiệm vụ, cái giá phải trả là rất đắt. Bài toán khó với ông lúc đó không chỉ ở thiết kế làm sao hài lòng được “vị vua” mà còn ở giá cả. Hitler muốn chiếc xe được làm ra với chi phí vào khoảng dưới 1.000 mark, khoảng 250 USD năm 1933. Nếu nhìn sang phía bên kia đại dương, một ông lớn xe hơi của Mỹ lúc bấy giờ là Ford, cũng khó sản xuất được chiếc xe với chi phí “lý tưởng” đến vậy. Nhưng dù gì đi chăng nữa, dù cho đó là một ý tưởng điên rồ của một kẻ lãnh đạo đất nước bằng sự độc đoán và hiếu chiến, Ferdinand Porsche vẫn phải trở lại với thực tế chỉ với một câu nói pha lẫn giọng cười bí hiểm của Hitler: “Giá nào cũng được, tiến sĩ Porsche, bất cứ giá nào dưới 1.000 mark là được”.

Mẫu Model T 1908 của Henry Ford làm cho người dân Mỹ

Khi cùng các cộng sự của mình sang nước Mỹ để tìm “câu trả lời” về mẫu xe giá rẻ Model T của Ford, kỹ sư đại tài Henry Ford đã buông một lời khiến Porsche “sầu” hơn: “Bất cứ ai sản xuất một chiếc xe rẻ hơn những gì Ford đã làm thì cứ việc bắt tôi đi”. Và thực tế là Porsche đã làm ra được chiếc xe như những gì mà Hitler yêu cầu nhưng với số tiền rẻ không tưởng ấy thì không dễ để chinh phục.

Năm 1936, ba mẫu xe đầu tiên với thiết kế hoàn thiện được đưa ra thử nghiệm trên đường phố như một chiến tích mới của người Đức. Và cái gọi là lời hứa của Hitler đối với nhân dân mặc nhiên sẽ không mất quá lâu để thành hiện thực. Mặc dù vậy, chiếc xe thương mại đến tay người tiêu dùng mang những yêu cầu của ông phải mất đến 10 năm sau mới lăn bánh trên đường phố.

Vào thời điểm lần đầu ra mắt với tên gọi KdF-Wagen, chiếc xe có thiết kế đơn giản, đủ chỗ cho 5 người. Trong ảnh, Hitler đang phát biểu trong lễ khai trương nhà máy sản xuất Volkswagen tại Fallersleben, Đức năm 1938

Thời gian này, Kübelwagen, Schwimmwagen và Kommandeurwagen là ba mẫu xe mang hình hài ban đầu của Beetle được sản xuất chủ yếu cho quân đội nước này và nhiều hơn hẳn so với KdF-Wagen. Riêng Kommandeurwagen, đã có 669 chiếc xe được sản xuất từ đó cho đến năm 1945, thời điểm bước ngoặc cho thế giới và cho cả Beetle.

Một gia đình vui đùa bên một con sông, cạnh chiếc KdF-Wagen nguyên bản

Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ giữa phe Trục và phe Đồng minh. Khói lửa chiến tranh bao trùm lên phần lớn châu Âu, trong khi nước Đức phải trả giá cho những gì mà lãnh đạo của họ đã gây nên. Nhà máy sản xuất những mẫu xe “tiền” Beetle buộc phải dừng lại bởi những đợt không kích nặng nề của phe Đồng minh. Trong khi đó, phần lớn các thiết bị cần thiết cho việc sản xuất đã được chuyển đến hầm ngầm để bảo vệ, đảm bảo cho việc sản xuất trở lại khi chiến tranh qua đi. Dĩ nhiên với điều kiện quân Đức là bên giành thắng lợi.

Hình hài của Volkswagen Beetle khi chiến tranh thế giới thứ II nổ ra

Cũng trong năm 1945, Hitler và vợ tự sát trong đường hầm, chính thức kết thúc một giai đoạn cầm quyền đầy tai tiếng và trở thành nỗi khiếp sợ cho rất nhiều người. Beetle là mong muốn của Hitler, nhưng ông mất đi không đồng nghĩa chiếc xe của dân sẽ chịu chung số phận. Ngược lại, khi dưới quyền kiểm soát của quân đội Anh, Beetle lại phát triển mạnh mẽ như một chiếc lò xo bật mạnh khi không còn vật cản.

Anh là một thằng ngốc...

Ban nhạc huyền thoại nước Anh, The Beatle đã từng bị Giám đốc tìm kiếm tài năng của hãng thu âm Decca Records, nhận xét rằng: “Ban nhạc này chả có tương lai gì trong nghiệp trình diễn cả... Chúng tôi không thích thứ âm nhạc của họ. Mấy nhóm guitar như thế đã lỗi thời rồi”. VW Beetle cũng từng bị chối một cách đau đớn như vậy !

Người dân nước Anh ngắm nhìn chiếc Beetle dưới trời mưa, trên đường phố Oxford, London. Ảnh chụp vào thời điểm tháng 6 năm 1946

Năm 1945, chiếc xe mang hình dáng đầu tiên của Beetle được đưa đến Anh quốc trước sự chứng kiến của một hội đồng bao gồm những nhà sản xuất xe hơi nước sở tại. Với họ, một chiếc xe mà “không đáp ứng được những tiêu chuẩn kỹ thuật của một chiếc xe hơi… Dù có giá khá hấp dẫn đối với những người có thu nhập trung bình. Nhưng sản xuất một chiếc xe thương mại như vậy thì không kinh tế chút nào”. Thật không may cho Beetle !

Số phận của Beetle đứng trước một tình cảnh oái oăm, tiếp tục hay dừng lại ? Nhưng sự từ chối của những nhà sản xuất xe hơi nước Anh lại khởi phát thêm một bước ngoặc mới cho Beetle. Ivan Hirst, thiếu tá thuộc quân đội Anh quốc nhưng đồng thời cũng là một kỹ sư, chính là người đã có công lớn hồi sinh lại nhà máy và việc sản xuất “chiếc xe của dân” được tiếp tục trong tình thế tưởng chừng như đi vào ngõ cụt.

Ivan Hirst, người mặc áo vest, đứng cùng chiếc Beetle convertible

Câu chuyện liên quan đến người đàn ông đã thoáng qua “cuộc đời” của Beetle, người mà sau này biên tập viên của tạp chí VW Trend đã nói rằng: “Bất cứ ai đã từng cầm lái Beetle đều nợ Thiếu tá Hirst không ít thì nhiều”, cũng có nhiều điều thú vị.

Năm 1945, khi đề cập đến việc muốn khởi động lại dây chuyền sản xuất của nhà máy tại Đức bị bom đạn tàn phá nặng nề, Ivan Hirst đã nhận được lời khuyên từ Sir William Rootes, một nhà lãnh đạo lâu năm của ngành công nghiệp ô tô của Anh lúc bấy giờ: “Nó chẳng có chút hấp dẫn gì đối với những người thu nhập trung bình, quá xấu xí, quá ồn ào”. Và rồi ông thủ thỉ với chàng kỹ sư sinh năm 1916 tại Saddleworth, nước Anh: “Này chàng trai, nếu anh bạn nghĩ rằng sắp sửa sản xuất xe hơi ở nơi này, thì anh bạn là một thằng ngốc nông nổi”.

Lịch sử sang trang

Nhà máy VW hoạt động trở lại...

Sau khi kiểm tra và nhận thấy khả năng sản xuất của nhà máy tại Đức có thể phục hồi, Ivan Hirst quyết định sẽ "hồi sinh" nó. Nhà máy được sửa chữa và những chiếc xe mang hình dáng của con bọ lại lần lượt ra khỏi dây chuyền. Quyết định mà về sau, trong một cuộc phỏng vấn với đài BBC năm 1999, ông đã hài hước thừa nhận: “Quả thực nó không phải là một chiếc xe hoàn hảo. Nhưng trong bối cảnh đó, Beetle lại một chiếc xe nhỏ tốt “chết tiệt””.

... và hàng nghìn chiếc Beetle lại lần lượt lăn ra khỏi dây chuyền sản xuất

Ivan Hirst đã thuyết phục thành công quân đội Anh đặt hàng 20.000 chiếc và đến trước thời điểm tháng 3.1946, nhà máy tại thị trấn được đặt tên lại là Wolfsburg, đã vận hành với công suất khoảng 1.000 xe/tháng. Lúc đó, cái tên Volkswagen Type 1 được sử dụng cho những chiếc xe này nhưng Beetle vẫn được nhắc và biết đến nhiều hơn.

Tháng 3 năm 1946, chiếc Beetle hay được gọi là VW Type 1 vào thời điểm ấy, đã lăn ra dây chuyền sản xuất

Ngày 17.7.1946, Volkswagen chính thức đưa con bọ đầu tiên đến đại lý Gottfried Schultz, Essen, Đức bằng hình thức của một chiếc xe dân dụng bán cho quảng đại quần chúng. Beetle chính thức được khai sinh, tròn 13 năm sau lời hứa của Hitler.

Năm 1948, Chính phủ Anh trao trả lại công ty cho Đức, lúc đó nó được quản lý bởi Heinrich Nordhoff. Trong ảnh là nhà máy của VW vào năm 1955

Kể từ đó về sau, Beetle ngự trị trên đỉnh vinh quang trong một thời gian dài và trở thành chiếc xe thành công nhất mọi thời đại. Mặc cho công nghệ và quan điểm thẩm mỹ biến chuyển rất nhiều theo thời gian, nhưng Beetle vẫn còn đó những điều hấp dẫn mang dáng dấp của một huyền thoại.